خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک‌های جنگلی بلوط در اقلیم‌های مختلف استان ایلام

در بین عامل­های خاک‌سازی، اقلیم از مهم‌ترین عواملی است که می­تواند خصوصیات شیمیایی و فیزیکی خاک­های هر منطقه را تعیین ‌‌کند. این پژوهش با هدف بررسی اثر اقلیم‌های‌ مختلف در استان ایلام بر برخی خصوصیات شیمیایی و فیزیکی خاک‌های جنگلی بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl.) با دو فرم رویشی دانه­زاد و شاخه­زاد انجام گرفت. نمونه‌برداری از عمق 20-0 سانتی‌متری خاک به­صورت تصادفی از هر منطقه و برای هر فرم رویشی از زیر پایه­های درختان شاخه­زاد و دانه­زاد انجام گرفت. بر اساس نتایج، تأثیر اقلیم بر همۀ خصوصیات شیمیایی و فیزیکی خاک در سطح احتمال 1 درصد معنی­دار شد که بیانگر تأثیر­گذاری و اهمیت آب‌و‌هوا بر خصوصیات خاک در سه منطقۀ بررسی‌شده در استان ایلام است. درحالی ­که فرم رویشی به‌جز مقدار پتاسیم (01/0 < p)، تأثیر معنی­داری بر دیگر خصوصیات خاک نشان نداد که نشانۀ تأثیرگذاری کمتر پوشش جنگلی نسبت به اقلیم بر خصوصیات خاک است. بیشترین pH خاک در سیروان با مقدار 4/7 و کمترین آن در ایلام و ایوان با مقدار 1/7 مشاهده شد. همچنین ایلام با بارندگی متوسط 556 میلی­متر، بیشترین مقدار کربن آلی (1/3 درصد) را نسبت به دو منطقۀ ایوان و سیروان داشت. همبستگی ساده بین متغیرهای اندازه­گیری‌شده برای دو فرم رویشی درختان بلوط از روند یکنواختی تبعیت می­کرد و اغلب خصوصیات خاک با یکدیگر همبستگی قوی و معنی­داری (01/0α =) نشان دادند. به­طور کلی آب‌و‌هوا نسبت به فرم رویشی، خصوصیات خاک را بیشتر تحت تأثیر قرار داد که بیانگر اهمیت اقلیم در فرایندهای خاک‌سازی است. بررسی خصوصیات فرم رویشی نشان داد که ایلام بهترین شرایط را از نظر اقلیم، خاک و ارتفاع از سطح دریا برای رشد درختان بلوط دارد.